کد مطلب:30789 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » اعتقادات

قرآن در سوره بقره آيه 34 ميفرمايد: همه فرشتگان سجده كردند جز ابليس ظاهرش اين است كه شيطان از جنس ملائكه است، در صورتي كه در آيه 50 سوره كهف ميفرمايد: كان من الجن؛ او از جنس اجنّه است. جمع بين اين دو نوع آيه چگونه است؟

حتماً ميدانيد علماي علم نحو استثنا را به سه قسم تقسيم نمودهاند: متصل، منقطع يا منفصل مفرغ.

متصل آن است كه مستثني داخل در مستثني منه باشد، ولي از حكم آن خارج شده باشد مانند جاء القوم الا زيداً؛ همه افراد قبيله آمدند جز زيد. زيد داخل در قبيله بوده، اما از حكم آمدن خارج شده است.

منفصل يا منقطع آن است كه مستثني جزء و جنس مستثني منه نباشد، ولي از حكم مستثني منه خارج شده باشد، مانند جاء القوم الا حماراً؛ همه افراد قبيله آمدند، جز حمار روشن است حمار از جنس انسان نيست ولي از آمدن استثناء شده است.

مفرغ به استثنايي گفته ميشود كه مستثني منه در كلام ذكر نشده باشد، مثل ما جاء الا اخوك؛ جز برادرت كسي نيامده.

با توجه به مطالب فوق در پاسخ پرسش گفته ميشود:

آيه شريفه ظهور در اين دارد كه ابليس از جنس ملائكه است، زيرا در استعمال عرب استثناي متصل شايع است و منقطع نادر(1) اما آيه شريفه 50 سوره كهف صراحت دارد كه ابليس از جنس جن است، نه فرشته. از نظر قواعد اصولي نص مقدم بر ظاهر است. بنابراين بر حسب صراحت آيه 50 سوره كهف ميفهميم استثنا در آيه 34 سوره بقره استثناي منقطع ميباشد، نه متصل.

پينوشتها:

1 - رشيد شرتومي، مبادي العربية في الصرف و النحو، ج4، ص 323.